Afscheid nemen van het leven of van iemand waarvan je houdt is ingrijpend. De wereld staat op z’n kop en zal nooit meer hetzelfde worden, dat is een ding wat zeker is. Het is gebruikelijk om met elkaar – met de mensen die je kunnen en willen troosten – afscheid te nemen. De uitvaart wordt bezocht door mensen die je om je heen wilt hebben. Dat kunnen er 10, 20 maar ook 150 zijn…Hoe doen we dat nu het corona-virus zo heerst? Kunnen we nog wel goed afscheid nemen als we niet samen mogen zijn?

Wat is goed afscheid nemen?
Daar kan ik eigenlijk heel kort over zijn: Goed afscheid nemen bestaat uit openheid, praten, samen huilen, samen lachen en samen terugblikken op wat er allemaal wél was, wat er allemaal zo goed was. Kortom het bestaat – vaak – uit delen van herinneringen en gevoelens. Er daar zijn natuurlijk mensen bij betrokken. Soms ook veel mensen. Troost zit immers vaak in de aandacht en de zorg van de directe omgeving van degene die ‘in rouw’ is.

Als er tijd is voorafgaand aan een overlijden begint dit proces met hem of haar. En over het algemeen – dat merk ik zeker als rouwdoula – wordt deze periode voorafgaand aan het overlijden als heel bijzonder en geruststellend ervaren. Wordt er veel met familie en vrienden gedeeld. Is er behoefte aan veel contact. Er wordt gepraat, gezorgd en geknuffeld.

Maar kán dat nog wel als we in quarantaine moeten en we niet meer samen afscheid mogen nemen?

Invloed corona
We hebben vaak nog voor ogen dat we in grote of kleinere groepen in een aula of crematorium moeten samenkomen om afscheid te nemen. Omdat we dat altijd zo doen. Omdat we denken dat het zo hoort. Omdat het ook heel praktisch is, die gebouwen zijn ervoor ingericht en dus is dat het beste wat je kunt doen. Er is plek voor grote maar ook zeker voor kleinere groepen en alle faciliteiten zijn aanwezig. De gebouwen worden steeds mooier en we mogen steeds creatiever zijn in het invullen van de ‘plechtigheid’

Corona bepaalt nu dat we niet meer samen mogen zijn en uitvaartlocaties sluiten hun deuren voor korte of langere tijd. Crematoria denken na over alternatieven en wellicht cremeren we nu eerst onze overledenen en plannen we een herinneringsbijeenkomst nadien.
Dat lijkt kil en afstandelijk en dat willen we niet.

Nu er een negatief ‘samenkomst-advies’ vanuit het RIVM geldt denk ik nog iets creatiever met families mee. Niet alleen over aantallen mensen, locaties en wel of geen handjes geven, mondkapjes of handschoenen…Ik denk mee over hoe je nou kleinschaligheid een uitvaart vormgeeft.

Ik denk mee over wat nodig is en wat er mogelijk is en ‘bouw’ daarmee een ‘plechtigheid’. Ook als we niet meer samen mogen zijn met iedereen die je er zo graag bij zou willen hebben. Voor mij wordt dat niet door corona bepaald, dat doe ik bij iedere uitvaart. Omdat ik vind dat iedereen op zijn of haar manier de kans moet hebben om goed afscheid te nemen, om terug te kunnen kijken op een afscheid waar ‘eigenheid’ en troost geboden werd. Waar je kon stilstaan om daarna met een verdrietig maar ook zeker gerust hart verder te kunnen gaan.

Voorbeelden van gerust afscheid nemen met Corona
Als het niet gaat zoals het ‘moet’, dan ‘moet’ het toch gewoon zoals het gaat? Dat is vaak de basis en dan kijk ik verder. Aantallen mensen, wel of geen ouderen en mogelijkheid in de thuissituatie bepalen dan welke bijeenkomst ik kan organiseren. Ik heb inmiddels tientallen uitvaarten in niet-reguliere locaties georganiseerd vér voordat Corona überhaupt bestond. Ook in een kleine huiskamer kunnen we ‘stilstaan om verder te gaan’ want dát is wat er niet ontnomen mag worden en hoe we dat invullen is een kwestie van kijken naar de mogelijkheden. Een tuin, schuur, woonkamer of carport…we kunnen alles ‘ombouwen’ tot een plek waar – in dit geval met een kleiner aantal mensen – een troostrijk afscheid georganiseerd kan worden. Dat deden we toch al.

Online het afscheid volgen
Natuurlijk kunnen we – anno 2020 – er makkelijk voor zorgen dat veel mensen vanuit hun thuissituatie de uitvaart kunnen volgen. We zouden met het toegestane aantal mensen in de aula van het crematorium een mooi afscheid kunnen organiseren waarbij we een internetuitzending activeren die gemakkelijk – via een link – door mensen thuis gevolgd kan worden. In de thuissituatie is het mogelijk een live-verbinding met Facetime of een YouTube-kanaal te leggen waardoor familie en vrienden die niet kunnen of willen komen het op afstand kunnen volgen.

Conclusie
Nee…dit willen we natuurlijk allemaal niet, Corona mag niet bepalen hoe wij onze uitvaarten vormgeven, maar wat als het niet anders kan? Dan gaat het zoals het wél kan en zal ik er -zoals altijd – alles aan doen om er een bijzondere en ‘eigen’ sfeer en beleving aan te geven.